नेपालमा लघुवित्तको भविष्य: प्रविधिमैत्री मोडेलको आवश्यकता

नेपालमा लघुवित्त कार्यक्रमहरूले गरिबी न्यूनीकरण र वित्तीय समावेशीकरणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। तर, समयको परिवर्तनसँगै यी कार्यक्रमहरूमा पनि सुधारको खाँचो छ। विशेषगरी, प्रविधिको विकास र वित्तीय सेवाको बढ्दो मागलाई ध्यानमा राख्दै यी कार्यक्रमहरूलाई थप प्रभावकारी र समावेशी बनाउनु आवश्यक छ।

हालका मोडेलका चुनौतीहरू

हाल सञ्चालनमा रहेका लघुवित्त कार्यक्रमहरूले केही चुनौतीहरूको सामना गरिरहेका छन्:

–सीमित पहुँचस् भौगोलिक विकटता र गरिबीका कारण अझै पनि धेरै विपन्न वर्ग वित्तीय सेवाबाट वञ्चित छन्। दुर्गम क्षेत्रमा लघुवित्त संस्थाहरूको पहुँच पुग्न सकेको छैन।
–उच्च लागतस् लघुवित्त संस्थाहरूको सञ्चालन खर्च उच्च हुँदा सेवाको लागत पनि बढ्छ, जसले गर्दा विपन्न वर्गलाई सेवा लिन कठिन हुन्छ। कर्मचारीको तलब, कार्यालय भाडा, र अन्य प्रशासनिक खर्चले गर्दा सेवाको लागत बढ्छ।
–पारम्परिक विधिस् पुराना तौरतरिकाले गर्दा सेवा प्रवाहमा ढिलासुस्ती र झन्झट हुने गरेको छ। कागजी प्रक्रिया र भौतिक रूपमा उपस्थित हुनुपर्ने बाध्यताले सेवाग्राहीलाई समस्या पारेको छ।
–अनुगमनको अभावस् प्रभावकारी अनुगमनको कमीले गर्दा कार्यक्रमको प्रभावकारितामा प्रश्नचिह्न खडा भएको छ। अनुगमनको अभावमा कुन वर्गले कति लाभ लिएको छ भन्ने कुराको जानकारी हुँदैन।
–वित्तीय साक्षरताको कमीस् वित्तीय साक्षरताको कमीले गर्दा सेवाग्राहीहरूले सही निर्णय लिन सकेका छैनन्। वित्तीय ज्ञानको कमीले गर्दा उनीहरूले कर्जाको सही उपयोग गर्न सकेका छैनन्।

प्रविधिमैत्री मोडेलको आवश्यकता

आजको युगमा प्रविधिको प्रयोगले वित्तीय सेवालाई सहज र सुलभ बनाउन सकिन्छ। त्यसैले लघुवित्त कार्यक्रमहरूमा पनि प्रविधिमा आधारित मोडेल आवश्यक छ। प्रविधिले सेवाको पहुँच बढाउन, लागत घटाउन, र पारदर्शिता ल्याउन मद्दत गर्दछ।

प्रविधिमैत्री मोडेलका विशेषताहरू

–मोबाइल बैंकिङ: मोबाइल बैंकिङको प्रयोगले वित्तीय सेवालाई घरघरमै पुर्याउन सकिन्छ। यसले गर्दा सेवाग्राहीहरूलाई बैंकसम्म पुग्नुपर्ने झन्झट हुँदैन।
–डिजिटल भुक्तानी: डिजिटल भुक्तानीले कारोबारलाई छिटो र सुरक्षित बनाउँछ। नगद कारोबारको जोखिम कम हुन्छ र भुक्तानी प्रक्रिया छिटो हुन्छ।
–अनलाइन आवेदन: अनलाइन आवेदनले सेवा लिने प्रक्रियालाई सरल बनाउँछ। घरमै बसेर आवेदन दिन सकिने हुँदा समय र श्रमको बचत हुन्छ।
–सूचना प्रविधिमा आधारित अनुगमन: सूचना प्रविधिमा आधारित अनुगमनले कार्यक्रमको प्रभावकारिता बढाउँछ। यसले कुन वर्गले कति लाभ लिएको छ भन्ने कुराको जानकारी राख्न मद्दत गर्दछ।
–वित्तीय साक्षरता कार्यक्रम: वित्तीय साक्षरता कार्यक्रमलाई प्रविधिमार्फत दूरदराजमा पुर्याउन सकिन्छ। अनलाइन माध्यमबाट वित्तीय ज्ञान प्रदान गर्न सकिन्छ।

प्रविधिमैत्री मोडेलका फाइदाहरू

–पहुँचमा वृद्धि: प्रविधिको प्रयोगले वित्तीय सेवाको पहुँचलाई फराकिलो बनाउँछ। दुर्गम क्षेत्रमा पनि वित्तीय सेवा पुर्याउन सकिन्छ।
–लागतमा कमी: प्रविधिले सञ्चालन खर्च घटाउन मद्दत गर्छ। कर्मचारीको संख्या घटाउन र कार्यालय खर्च कम गर्न सकिन्छ।
–सेवामा सुधार: प्रविधिले सेवाको गति र गुणस्तरमा सुधार ल्याउँछ। सेवाग्राहीहरूलाई छिटो र प्रभावकारी सेवा प्रदान गर्न सकिन्छ।
–पारदर्शिता: प्रविधिमा आधारित प्रणालीले कारोबारलाई थप पारदर्शी बनाउँछ। सबै कारोबारको रेकर्ड राख्न सकिन्छ।
–प्रभावकारिता: प्रभावकारी अनुगमनले कार्यक्रमको प्रभावकारिता बढाउँछ। कुन वर्गले कति लाभ लिएको छ भन्ने कुराको जानकारी राख्न सकिन्छ।

नेपालमा लघुवित्त कार्यक्रमहरूलाई थप प्रभावकारी र समावेशी बनाउन प्रविधिमैत्री मोडेलको आवश्यकता छ। यसले वित्तीय सेवाको पहुँचलाई फराकिलो बनाउन, लागत घटाउन, सेवामा सुधार ल्याउन र कार्यक्रमको प्रभावकारिता बढाउन मद्दत गर्नेछ। प्रविधिमैत्री मोडेलको कार्यान्वयनले नेपालको आर्थिक विकासमा पनि योगदान पुर्याउनेछ।