बजेट घाटा ९५ अर्ब ११ करोड, ऋणमा डुब्दै अर्थतन्त्र

काठमाडौँ । नेपाल सरकारले चालू आर्थिक वर्षको सात महिनामा ९५ अर्ब ११ करोडको बजेट घाटा व्यहोरेको छ। महालेखा नियन्त्रक कार्यालयका तथ्यांकअनुसार, चालू आर्थिक वर्षको प्रारम्भिक सात महिनामा सरकारको आम्दानी ६ खर्ब ५९ अर्ब ७३ करोड र खर्च ७ खर्ब ५४ अर्ब ८५ करोड पुगेको छ। यसअनुसार, सरकारको आम्दानी र खर्च लक्ष्यको क्रमशः ४४.८३ प्रतिशत र ४०.५८ प्रतिशत मात्र पूरा भएको छ। यो अवस्था बजेट निर्माणमा भएका त्रुटिहरू र योजनाको सही कार्यान्वयनमा कमीका कारण आएको देखिन्छ।

सरकारको चालू आर्थिक वर्षका लागि १४ खर्ब ७१ अर्ब ६२ करोड राजस्व संकलन र १८ खर्ब ६० अर्ब २० करोड खर्चको लक्ष्य राखिएको थियो, जुन पूरा गर्न कठिन देखिन्छ। सोही कारण अहिले सरकारको आय र खर्चका बीचको असन्तुलन बढ्दै गएको छ। बजेट घाटा भनेको अवस्था तब हुन्छ जब सरकारको खर्च यसको आम्दानीभन्दा बढी हुन्छ, र यो अवस्था अहिले देखिएको छ।

सात महिनामा सरकारले कर राजस्वतर्फ ५ खर्ब ६० अर्ब ५५ करोड, गैरकर राजस्वतर्फ ७७ अर्ब ९ करोड र वैदेशिक सहायतातर्फ ८ अर्ब ८२ करोडको संकलन गरेको छ। यस्ता आँकडाले लक्ष्यको क्रमशः ४४.०५, ५७.१५ र १६.८७ प्रतिशतको हिस्सा पुरा गरेको छ। सरकारले चालू आर्थिक वर्षका लागि १४ खर्ब १९ अर्ब ३० करोड राजस्व संकलन गर्ने लक्ष्य राखेको छ, जसमा कर राजस्वतर्फ १२ खर्ब ८४ अर्ब २० करोड, गैरकर राजस्वतर्फ १ खर्ब ३५ अर्ब ९ करोड र वैदेशिक सहायतातर्फ ५२ अर्ब ३२ करोड संकलन गर्ने लक्ष्य छ। तर, यो लक्ष्य प्राप्त गर्नका लागि चुनौती थपिरहेको छ।

खर्चको हिसाब गर्दा, पुँजीगत खर्चको तुलनामा चालू खर्च सधैं बढी भएको देखिन्छ। सात महिनामा सरकारको चालू खर्च ५ खर्ब १८ अर्ब ६४ करोड, पुँजीगत खर्च ६७ अर्ब १४ करोड र वित्तीय व्यवस्थातर्फको खर्च १ खर्ब ६३ अर्ब ८१ करोड रहेको छ। यस्ता खर्चहरू वार्षिक लक्ष्यको क्रमशः ४५.८२, १९.४२ र ४४.६ प्रतिशत मात्रै पुरा भएका छन्। सरकारले चालू आर्थिक वर्षका लागि चालु खर्चमा ११ खर्ब ४० अर्ब, पुँजीगत खर्चमा ३ खर्ब ५२ अर्ब र वित्तीय व्यवस्थामा ३ खर्ब ६७ अर्ब खर्च गर्ने लक्ष्य राखेको छ।

वित्तीय व्यवस्थामा गरिएको खर्चको वृद्धिका कारण सार्वजनिक ऋणको साँवा र ब्याज भुक्तानीको जिम्मेवारी थपिरहेको छ। विज्ञहरूका अनुसार, यसले आगामी वर्षहरूमा सरकारको वित्तीय स्थिति झन कमजोर बनाउन सक्छ। यसपछि सरकारले बजेट घाटा घटाउने र आय स्रोत वृद्धिका लागि सुधारका उपायहरू अपनाउनुपर्ने आवश्यकता छ।